Vậy chứ cái tựa entry này là tôi muốn nói gì? Xin thưa, đó là câu trả lời của một vị công chức của chính phủ Mỹ mà tôi vừa gặp cách đây ít lâu, trong một buổi ăn trưa mang tính thân mật của những người đang làm việc mà công việc cần liên hệ với nhau.
Do gặp mặt lần đầu tiên, nên tôi hỏi tên tuổi, và hỏi ngành học của bà, chẳng qua là để hiểu xem bà có quan tâm đến những vấn đề gì trong xã hội VN (vì tôi gặp với tư cách một người từ trong giới học thuật - thì ở trong trường ra mà lại). Và ngay lập tức bà ấy trả lời như thế đó, cái câu mà tôi đã lấy làm tựa của entry này nè!
Tất nhiên là tôi khá bất ngờ, vì tôi cũng không mong đợi là mọi công chức đều phải có bằng Tiến sĩ. Và một câu trả lời như vậy lại càng bất thường đối với những người nước ngoài mà tôi gặp. Mà đây lại là một người Mỹ? Lạ quá?
Câu trả lời của tôi: "Why should you have a PhD? I need it because I teach at a university, but who else needs a PhD in their everyday work?"
Bà ấy cười, và đáp lại: "Thank you. I guess I'm becoming like a Vietnamese."
Một câu trả lời rất đáng để cho chúng ta suy nghĩ, phải không?
Nhưng tại sao gặp lâu rồi mà hôm nay tôi mới nhớ ra câu trả lời của bà ấy và viết entry này? Vì tôi vừa đọc trên vietnamnet bài viết có tên là "Tiến sĩ: Không xưng danh thì ai biết là ai", ở đây. Bài viết theo tôi là rất hay, đáng đọc, trong đó tôi thích nhất câu này:
Bằng tiến sĩ chỉ là cái giấy chứng nhận biết cách nghiên cứu khoa học. Tiến sĩ không phải là một tước vị mà là một nghề như bao nghề bình thường khác.
Tôi còn muốn nói thêm: Nó là một nghề mà ở trong xã hội phương Tây không mấy người muốn chọn. Vì nó khó khăn, gian khổ, mà lại không pay well như rất nhiều ngành nghề khác. Ai chọn ngành này, chỉ vì họ có tư chất như thế, và họ thích làm nghề đó thôi! Giống như nhà thơ, như họa sĩ, hoặc như ... tu sĩ, thật thế. Mấy người hơi hơi bất thường một chút, giống như tôi đây này, hic hic.
Ai muốn làm tu sĩ, sống khổ thế (tôi thì không thể nào tu nổi rồi, khổ quá!!!), thì phải học hành đến nơi đến chốn, tu luyện nghiêm chỉnh, chỉ để được sống nghèo, không có tài sản và gia đình riêng, không được hưởng bất kỳ lạc thú của người thường nào ở trên đời, trời ơi, sao lại dại thế nhỉ? Cũng như mấy vị tiến sĩ, mấy nhà khoa học nghèo khổ (tương đối) mà tốt bụng bên trời Tây mà tôi quen rất nhiều ấy.
Thế tại sao ở VN người ta thích bằng cấp đến thế? Mà không phải chỉ có hiện nay, hình như cái thói sính bằng cấp của người VN đã có từ lâu lắm rồi? Sao thế nhỉ?
Tự hỏi, cái thói đó của người VN có liên quan gì đến cơ chế không đây? Vì tôi thấy có nhiều người hay đổ lỗi cho "thằng Cơ Chế" (tên cũng hay đấy chứ?). Nó là cái thằng nào, mà dường như rất lắm lỗi lầm, nhưng cứ "nhơn nhơn" ra không ai trị được!
Nhưng mà tôi nghĩ lại rồi: Thói sính bằng cấp này cũng ... hay đấy, đặc biệt là cho ngành "công nghiệp giáo dục". Sẽ có một thị trường rộng lớn, béo bở, có nhiều tầng thi cử (một kiểu ngăn sông cấm chợ) vì cầu vượt xa cung, rồi sau đó sẽ đẻ ra các ngành công nghiệp phụ trợ là công nghiệp ... bằng giả nữa, chẳng hạn. Rồi sau đó nữa, là công nghiệp kiểm định dỏm. Trời ơi, cả một tương lai cho "công nghiệp giáo dục" của VN!
Tôi viết tửng tửng chơi chơi thế thôi, nhưng mà tôi đang đau lắm các bạn ạ! Người Việt mình tệ như thế sao? Tôi, thì tôi cứ (muốn) tin là không phải thế. Tại có chỗ nào không đúng đó thôi. Sửa chỗ đó đi, thì mọi việc sẽ ổn.
Chỉ có điều là không biết chỗ đó là chỗ nào! Ai biết, chỉ cho tôi với, được không?
