"Điều bí ẩn diệu kỳ" của Tranströmer

“Điều bí ẩn diệu kỳ” là lời dịch của tôi cho cái tựa tiếng Anh của tập thơ nổi tiếng của nhà thơ 80 tuổi người Thụy Điển còn nổi tiếng hơn, vì vừa đoạt giải Nobel văn học 2011, Tomas Tranströmer. Cái tựa ấy là: The Great Enigma.

Nhưng điều bí ẩn trong cái tựa tập thơ ấy là gì nhỉ? Tôi không rõ, vì quả thật là trước khi có tin Tranströmer đoạt giải Nobel 2011, tôi chưa bao giờ nghe thấy tên nhà thơ ấy bao giờ. Nhưng vì bây giờ nghe tin đây là nhà thơ đoạt giải Nobel, với những lời khen rất kích thích trí tò mò, nên mặc dù tôi đang bận quá, nhưng cũng phải mò vào mạng tìm tòi một lúc, cho … biết với người ta.

Tranströmer được khen ra sao? Có một phát biểu về ông mà hầu như mọi tờ báo – cả tiếng Anh lẫn tiếng Việt – đều nhắc đến, đó là “thông qua các hình ảnh cô đọng, trong vắt, ông đã cho chúng ta cách tiếp cận mới mẻ với hiện thực”. Đây là lời phát biểu của Peter Englund, thư ký thường trực của Viện Hàn lâm Thụy Điển, nhận xét về nhà thơ được đoạt giải năm nay.

Nhận xét ấy đã được đăng trên tờ Huffinton Post, có thể tìm thấy ở đây.

Cũng trong bài viết trên tờ Huffington Post, theo Englund, những chủ đề mà ông thường đề cập đến là “cái chết, lịch sử, ký ức, và thiên nhiên. Nhất là về thiên nhiên”.

Thiên nhiên ư, thế thì hợp với tôi rồi. Không hiểu người khác thì thế nào, chứ với tôi, một mình với thiên nhiên – dù là sông, là biển, là núi, là thác, hay chỉ là cây cỏ, lá hoa – bất cứ cái hình ảnh nào của thiên nhiên cũng đem lại cho tôi nhiều cảm xúc. Cảm giác cô đơn và kính sợ khi đứng trước một vách núi cao. Cảm giác buồn buồn khi đứng trước một dòng sông lặng vào lúc chiều buông. Cảm giác tự do, khoảng khoát khi đứng trước bãi biển lúc bình minh, cùng mặt trời đang lên. Và luôn luôn là cảm giác bình yên, thân thuộc, an ủi khi nhìn vào những tán lá xanh um tươi tốt của những cánh rừng nhiệt đới.

Vậy thì phải đi tìm thơ của Tranströmer để đọc chứ, xem ông viết như thế nào. May mắn quá, tôi tìm được ba bài, hai bài đã dịch (vì cao hứng) và gửi đi, không đăng lên đây được (phải chờ cho báo đăng xong đã), nhưng vẫn còn một bài thứ ba, xin chia sẻ ở đây. Bản dịch tiếng Việt là của tôi.

Đọc đi các bạn ạ, để thấy lời nhận xét của Englund về thơ của ông hoàn toàn chính xác: Lời thơ cô đọng và trong vắt, hình ảnh thì mới mẻ và lạ lùng, giúp ta có những cảm nhận mới mẻ về thực tại.

Thơ, đó là sự cứu rỗi linh hồn của chúng ta, có ai đó đã nói như vậy thì phải. Rất đúng, phải không các bạn?

À, vậy thì "điều bí ẩn diệu kỳ" của chúng ta chính là thơ đấy. Nó cũng là “nơi trú ẩn của tôi” (“nơi trú ẩn của tôi/là thơ đấy” – mấy câu thơ con cóc của tôi ấy mà).

http://johnbakersblog.co.uk/two-poems-from-tomas-transtromer/
The Tree and the Sky

There’s a tree walking around in the rain,
it rushes past us in the pouring grey.
It has an errand. It gathers life
out of the rain like a blackbird in an orchard.
When the rain stops so does the tree.
There it is, quiet on clear nights
waiting as we do for the moment
when the snowflakes blossom in space.

Tomas Tranströmer, translated by Robin Fulton

Cái cây và bầu trời

Cái cây băng ngang tôi trong  cơn mưa
Vội vã đi dưới bầu trời đen xám
Nó bận bịu đi chắt chiu sự sống
Giữa trời mưa, như chú quạ trong vườn.

Cơn mưa tạnh, cái cây dừng đứng lại
Kia nó kìa, im ắng dưới trời đêm
Lặng lẽ chờ, như ta vẫn hằng mong
Bông tuyết trắng nở bung vào đêm tối.