Ve sầu kêu ve ve ...

Nhân báo chí đang đề cập đến việc nghỉ hè của trẻ em ngày nay, và so sánh với ngày hè xưa của những người thuộc thế hệ của tôi, tôi chợt nhớ bài thơ trước đây tôi đã thuộc lòng, nằm sâu trong bộ nhớ dài hạn nhưng phủ dầy lớp bụi thời gian nên đã tưởng quên. Nên chép ra đây để lưu cho mình và thế hệ trẻ của các con tôi, của Xuxu, Sông, SGK, và các bạn khác nữa.

Bài thơ này là do Nguyễn Văn Vĩnh dịch thơ ngụ ngôn của La Fontaine. Câu đầu tiên đã lấy làm tên entry này, nhưng cái tựa thật của nó là Ve và Kiến. Nguyên văn bài thơ (theo trí nhớ của tôi) như sau:

Ve và kiến

Ve sầu kêu ve ve
Suốt mùa hè

Đến kỳ gió bấc thổi
Nguồn cơn thật bối rối
Một miếng cũng chẳng còn
Ruồi bọ không một con

Vác miệng chịu khúm núm
Sang chị kiến hàng xóm
Xin cùng chị cho vay
Dăm ba hạt qua ngày

Từ nay sáng tháng hạ
Em lại xin đem trả
Trước thu - Thề đất trời
Xin đủ cả vốn lời.

Tính Kiến ghét vay cậy
Thói ấy chẳng hề chi
Tháng hạ chú làm gì?
- Kiến hỏi Ve như vậy.

- Ve rằng: Luôn đêm ngày
Em hát. Thiệt gì bác?

Kiến rằng: Xưa chú hát,
Nay thử múa tôi coi?

Ghi chú: câu in đậm trong bài là tôi nhớ như vậy, nhưng về nghĩa thì thấy hơi kỳ kỳ, chẳng biết có đúng không? Sẽ đi tìm bài gốc và cập nhật sau trên blog vậy.

Bài thơ thật ngỗ nghĩnh, dễ thương phải không? Tôi học từ thời tiểu học đấy. Nhưng ngay từ lúc ấy, tôi đã cảm thấy ... tội tội, thương thương cho chú ve sầu với tính cách nghệ sĩ, vô lo của chú ấy. Mặc dù tôi biết bài học đạo đức ở đây là phải chăm chỉ, lo xa như chú Kiến, chứ không được vô lo, thậm chí lười biếng, như chú ve sầu. Thật ra, trong bài thơ dịch của Nguyễn Văn Vĩnh thì Kiến là Chị chứ không phải là Chú, nhưng tôi gọi thế cho hợp với cách gọi của người Việt.

Mà cũng chính vì ấm ức cho chú ve sầu nên sau đó tôi có tìm đọc đâu được một bài viết có tựa đề đại khái là "Minh oan cho chú ve sầu", trong đó phê phán nhà thơ La Fontaine là đã viết không đúng vì loài ve hình như chỉ sống có 3 tháng hè thôi, làm gì mà đến nỗi sống không nổi qua mùa đông mà phải đi vay chú Kiến (keo kiệt và hơi ác độc) kia như thế.

Rồi cũng vì đọc bài đó mà tôi còn viết được một mẩu truyện ngắn về chú ve mùa hè, cất tiếng hát ca ngợi cuộc sống, làm thức dậy cả một khu vườn mùa hè oi ả, khi vạn vật rầu rĩ dưới cái nóng ghê người .... Văn vẻ và kỳ thú lắm, đã được đăng trên báo tường vào năm tôi học lớp 8, lớp 9 gì đấy ở trường Gia Long hồi đó.

Bây giờ nhớ lại, mùa hè của bọn tôi quả là một sự kiện. Bịn rịn chia tay bạn bè, thậm chí còn bày đặt viết lưu bút cho nhau vì 3 tháng hè không gặp mặt, và năm sau chắc gì còn học chung lớp, vì nhà trường đôi khi sắp xếp lại lớp học. Và cũng có những bạn sau kỳ hè về quê rồi không trở lại lớp học nữa mà chuyển trường. Cho nên đúng là "Mỗi năm đến hè lòng man mác buồn", thật đấy!

Tôi thì lúc còn tiểu học nhà đông anh em, mùa hè không phải đi học thì sướng chết, ở nhà mấy anh em quậy như giặc, tôi toàn là anh trai, em trai nên những trò chơi con trai thế nào thì tôi cũng phải nhập bọn thế ấy. Cũng leo trèo, rượt đuổi nhau, nhảy rầm rầm từ trên giường xuống đất, có khi gãy cả chân giường, chân ghế, mấy anh em bị mẹ cú đầu đau điếng.

Sau này lên trung học đệ nhất cấp (tức lớp 6 đến lớp 9) thì đã thành nữ sinh Gia Long rồi cơ mà, mặc áo dài đi học chứ bộ, nên bắt đầu phải điệu đà, tha thướt, không được nghịch ngợm nữa, bắt đầu làm thơ, viết văn, đọc sách. Trường Gia Long có hồ bơi rất đẹp, mùa hè có tổ chức dạy bơi cho học sinh, nhưng bố mẹ tôi phong kiến, không thể nào chấp nhận cảnh con gái mặc đồ bơi hở hết chân tay ra vậy (!) nên không cho học, tôi chỉ có thể vào thư viện mượn sách để đọc mà thôi.

Mùa hè là lúc tôi ngốn hết các tiểu thuyết và truyện ngắn của các tác giả tiền chiến, trong đó tôi chỉ thích Tô Hoài. Tôi vẫn nhớ như in một đoạn trong truyện "Xóm Giếng ngày xưa" của ông: "Con đường bò vào trong ngõ, qua một vòm cổng gạch phủ cỏ và rêu xanh hun hút. Khung trời xanh, ngàn cây xanh, bèo xanh xanh phủ trên ao, khiến cho cái xóm Giếng một khung cảnh vắng lặng ...".

Trời ơi, đoạn văn mới hay làm sao, văn mà còn hơn thơ vì giàu nhạc điệu, và hình ảnh thì đẹp như tranh! Chính vì đọc nhiều văn vẻ của các vị mà tôi đã lăm le chọn ban C khi lên lớp 10, rồi muốn trở thành nhà văn sau này. Nhưng những cái đó chỉ là ước mơ, và đã hoàn toàn biến mất sau năm 1975 khi tôi lên lớp 10. Với thời niên thiếu gian khổ mà thỉnh thoảng tôi vẫn nhắc đến nơi này nơi khác trong các entry của tôi trên blog này.

Tản mạn vài giòng mùa hè để ghi lại cho chính mình và cho đời sau. Nhân tiện, tôi vừa tìm lại được bài thơ Nghỉ hè của Xuân Tâm nên chép lại đây cho mọi người đọc và nhớ. Và cũng để cho các nhà giáo dục của ta suy nghĩ xem nên tổ chức kỳ hè của các em ra sao để các em khỏi thiệt thòi so với thế hệ cha ông của các em:

Sung sướng quá, giờ cuối cùng đã hết
Đoàn trai non hớn hở rủ nhau về
Chín mươi ngày nhảy nhót ở miền quê
Ôi tất cả mùa xuân trong mùa hạ.

Một nét mặt, trăm tiếng cười rộn rã
Lời trên môi chen chúc nối nghìn câu
Chờ đêm nay, sáng sớm bước lên tàu
Ăn chẳng được lòng nôn nao khó ngủ

Trong khoảnh khắc sách, bài là giấy cũ
Nhớ làm chi. Thầy mẹ đợi, em trông
Trên đường làng huyết phượng nở thành bông
Và vườn rộng nhiều trái cây ngon ngọt

Kiểm soát kỹ, có khi còn thiếu sót
Rương chật rồi, khó nhốt cả niềm vui
Tay bắt tay, hồn không chút bùi ngùi
Các bạn hỡi, trời mai đầy ánh sáng.

(Nghỉ hè trong tập Lời Chim Non)

Hè về rồi, mọi người ơi! Hôm nào khác, tôi sẽ viết về ve sầu cho mà xem. Tôi thích chú này lắm, vì chú ấy rất yêu đời, dù đời chú thật ngắn ngủi. Giống lời bài hát nào đấy mà tôi đã từng nghe:

Cười lên đi em ơi, dù nước mắt rớt trên bờ môi...