Thiên tai, nhân đạo, duy lý (rationalism), và truyền thông

Sáng hôm nay, mở mạng, rồi đọc báo (online và báo giấy), thấy ngập tràn tin tức về vụ động đất tại Haiti.

Những hình ảnh và những mẩu chuyện tang thương, thảm khốc, xúc động, và kinh hoàng cứ như bày ra trước mắt.

Xúc động, là bức hình chụp của hãng tin Reuters ở trên, mà báo SGGP cũng đã đưa trên trang 1 (cuối trang). Hàng chục bàn tay giơ lên để mong nhận được - dành được - 1 bịch nước sạch hiếm hoi mà những người cứu trợ đang thả xuống.



Kinh hoàng, là bức hình ngay trên đây - cũng của Reuters - của một người cầm dao găm đe dọa người khác để có thể dành được cái ăn cho mình.

Và tang thương, là rất nhiều hình ảnh mà tôi không thể và không nỡ đưa hết lên đây - những xác chết la liệt, những người còn sống nhưng còn kẹt trong đống đổ nát, những người mẹ gào khóc vì mất con, những ông bố chết lặng tê tái vì sự đau đớn và nỗi kinh hoàng, những đứa trẻ con với đôi mắt thơ ngây hoảng hốt, những người lớn hoảng loạn xô đẩy lên nhau để chạy thoát khỏi cảnh địa ngục trần gian ...



Thiên tai. Trước những cảnh thảm khốc như vậy, có người nào đáng được gọi là có chút tính người mà lại không cảm thấy xúc động, và sẵn sàng làm một hành động gì đó, dù là nhỏ, để góp phần vào việc làm giảm bớt đi sự đau thương của những người đồng loại của mình hay chăng? Cái đó, gọi là lòng nhân đạo.

Nhân đạo. Nói đến từ này, người ta nghĩ ngay đến vai trò của các tổ chức tôn giáo, các tổ chức từ thiện, quốc gia và quốc tế. Ví dụ như Hội chữ thập đỏ. Như các hội đoàn, các dòng tu của Thiên chúa giáo. Những địa chỉ đáng tin cậy của những con người cơ nhỡ.

Hãy đến cùng ta, hỡi những ai khó nhọc và gánh nặng ... Hãy mang lấy ách của ta, vì ách của ta thì êm ái và gánh của ta thì nhẹ nhàng ... (Matthew 11:28–30)

Suy nghĩ của tôi là thế đó. Hôm nay, nếu có ai đến quyên góp cho nạn nhân Haiti, với những tấm hình như trên, và một câu chuyện thảm thương kịch tính, chắc tôi sẽ khó lòng cầm được sự mủi lòng, và trong ví có bao nhiêu tiền cũng dốc ra hết để đóng góp vào sự cứu trợ đó. Để thể hiện lòng nhân đạo của mình, và để có được cảm giác nhẹ lòng, phơi phới, thánh thiện, sau khi đã làm việc thiện ...

Giống hệt như hồi bé, đi đường thấy cảnh ăn xin nằm sóng soài trên đường, tay chân băng bó lở loét, tôi không thể nào không cố tìm được một ít bạc lẻ để đến cho, vừa sờ sợ, vừa ngường ngượng, lại vừa ... vui, sau khi làm xong hành động từ thiện mà tôi rất tin là phải làm, theo như những gì đã được dạy dỗ.

Rất cảm tính, phải không các bạn? Nhưng chẳng cảm tính là một nửa của tất cả chúng ta hay sao? (Là việc làm của não phải, phải không các bạn bloggers ngành Y của tôi?)

Tôi với ông xã tôi ở nhà hay cãi nhau về điểm này lắm. Ông xã tôi, hay nói chung là các ông đàn ông, thường ít mủi lòng ở những chỗ như thế này thì phải? Bao giờ cũng có chút nghi ngờ. Người ta lừa em đấy. Em khờ lắm. Chưa gì đã vội tin.

Còn tôi, thì tôi luôn nói, em khờ, mà em vẫn sống, và sống cũng tốt, đấy thôi? Nếu anh nói vậy, thì em trắng tay lâu rồi? Anh thì nhìn đâu cũng thấy kẻ thù, thấy sự lừa đảo, thấy âm mưu, đa nghi hơn Tào tháo?

Nhưng nghĩ lại, ông ấy nói cũng không phải là hoàn toàn sai. Đấy, mới đây lại có dư luận về vụ lừa đại dịch cúm heo đó thôi. Chẳng biết thực hư thế nào, và cuối cùng mọi việc ngã ngũ ra sao, nhưng có lẽ không có lửa sao có khói. Mà ở bên Âu Mỹ, vu khống là tội rất nặng. Nói sai về người khác, lại là những người có trách nhiệm, lôi thôi nó kiện cho thì chết toi!

Còn hôm nay, thì trong tâm trạng rất chia sẻ với các nạn nhân của vụ động đất Haiti, tôi mở mạng lên trang CBN - Christian Broadcasting Network. Để xem tin tức ở đây thế nào.

Và bất ngờ, khi thấy mẩu tin đầu tiên tôi đọc được ở đây, không phải là lời kêu gọi cứu trợ, mà là ... lời kêu gọi hãy tỉnh táo. Đừng để bị lừa vì những lời kêu gọi cứu trợ. Hay nói cách khác, hãy duy lý. Be rational!

Đây. "Buồn nhưng mà thật: Hãy cẩn thận về các vụ lừa quyên góp cho Haiti"! Rất đáng đọc, cho những người có tư duy thiên về não phải, như tôi. Hoặc rất nhiều người Việt Nam, nơi "một trăm cái lý, không bằng một tí cái tình!"

Buồn, nhưng mà thật! Mới thấy, rõ ràng là ông xã tôi không phải là không có lý. Và đó là lý do tại sao người ta (nói chung) phải có gia đình. Phải có đàn ông và đàn bà. Và tại sao "đàn ông ở một mình không tốt" (ấy là kinh thánh nói, không phải tôi nói).

Và cần cả tư duy não phải lẫn tư duy não trái. Não người cần được chia thành hai bán cầu với các chức năng khác nhau, chứ không phải là một khối liền lạc chỉ có một chức năng duy nhất và thống nhất. Có bên phải, và bên trái, và không bên nào đúng hơn bên nào, dù chỉ bên phải được gọi là "phải", còn bên kia là trái!

Nói cách khác, phải có cái nhìn đa diện. Phải có sự độc lập trong tư duy, và tự do trong phát biểu. Để có được một cái nhìn đúng đắn nhất về mọi sự việc. Và có được quyết định đúng đắn nhất.

Mà muốn thế, thì (nói theo cách nói của Robert Daly trong bài viết trên tờ Chronicle of Higher Education - ai muốn biết xin đọc blog "Giáo dục VN" của tôi, entry mới nhất, ngày 16/1/10 , ở đây) phải có một điều kiện tiên quyết. Đó là truyền thông đa chiều. Bên cạnh độc giả duy lý.

Những cái đó, Việt Nam chừng nào mới có nhỉ?

Sẽ có, sớm thôi!

Đó là niềm tin, phải không Huy Quang?