"Nghĩ trời đất vô cùng ..."

Ai người trước đã qua
Ai người sau chưa đẻ
Nghĩ trời đất vô cùng
Một mình tuôn giọt lệ

Chẳng hiểu bằng cách nào 4 câu thơ trên của Trần Tử Ngang qua lời dịch của Thiền sư Nhất Hạnh lại lọt vào trong bộ nhớ của tôi, chắc chắn là từ trước năm 1975 vì sau năm 75 thì chúng tôi chỉ được học và đọc rặt có một thứ thơ ca cách mạng mà thôi. Chẳng bù cho bây giờ, vì có mạng miếc nên muốn gì chỉ cần lên mạng tìm là có để đọc thỏa thích. Nhưng những người đọc có lẽ cũng chỉ là những người đã biết qua những áng văn chương này từ thời trước 75 thôi, chứ bây giờ bọn trẻ có biết rằng những thứ ấy có tồn tại đâu để mà đi tìm cơ chứ!

Vâng, 4 câu thơ rất hay và rất buồn ấy tôi đã đọc được từ thời còn là trẻ con và đã nằm sâu ký ức của tôi suốt bằng ấy năm, dù tôi hoàn toàn chẳng biết Trần Tử Ngang là ai, và thậm chí cũng chẳng để ý rằng người dịch chính là thầy Nhất Hạnh. Mà lẽ ra những câu thơ buồn đến tận cùng ấy sẽ còn nằm dưới đáy trí nhớ của tôi, cái trí nhớ khốn khổ mà ngày càng không chịu tuân theo lệnh của tôi một chút nào nữa, nếu như không tôi không nhận được một món quà bất ngờ từ một người bạn không quen (người bạn không quen! quả là một oxymoron -  tiếng Việt gọi là nghịch ngữ - thực đấy!) mà tôi sẽ đăng ở dưới đây.

Nhưng trước khi đăng bài viết của thêm một người bạn thơ không biết mặt đã hào phóng gửi bài đến góp vui trên blog của tôi, xin được chép ở đây một bài thơ khác mà tôi cho là rất hay, rất lạ, kết hợp thơ mới Việt Nam và việc dịch thơ cổ Đường thi,  cũng đã được tôi thuộc lòng từ thời xa xưa ấy, thời hoa mộng của tôi trước năm 1975. Cũng vậy, may nhờ có mạng, tôi đã tìm ra được tên của tác giả bài thơ ấy, nhà thơ Vi Khuê, một cái tên mà mãi đến bây giờ tôi mới biết. Bài thơ ấy có tên là Hoa Đào.

Đứa con gái có mái tóc
Sylvie Vartan
Ngồi đọc thơ Thôi Hộ
Một buổi sớm mai vàng
Dưới chân
Hoa đào nở ...

Năm trước ngày này bên cánh song
Hoa đào cùng với má em hồng
Dung nhan nay biết tìm đâu thấy
Chỉ thấy hoa cười với gió đông.

Bài thơ hay và lạ quá phải không các bạn? Tôi nhớ đã đọc được bài thơ ấy năm 14 tuổi, một cái tuổi vô cùng ngây thơ, nữ sinh Gia Long tóc xõa ngang vai, ngồi đọc bài thơ của Vi Khuê và tưởng tượng ra cảnh một cô gái lớn hơn mình vài tuổi, khoảng 17, 18, điệu bộ trẻ trung hiện đại, đang ngồi ở giữa hậu bán thế kỷ 20 mà đọc thơ của người xưa hơn nghìn năm trước, và những dòng thơ cũ vẫn cứ mới, cứ hiện đại và cứ làm rung động trái tim của kẻ hậu bối mãi tận nghìn năm sau. 

Hôm nay, khi tôi ngồi viết những dòng này, thì gần 40 năm đã trôi qua, đã sang đầu thế kỷ 21 và lại có "đứa con gái có mái tóc/demi garçon/ngồi [nghe mẹ] đọc thơ Thôi Hộ ...", và ngẩn ngơ, bâng khuâng với cái đẹp của bài thơ và cái ý tứ sâu xa của người xưa. Vâng, đứa con gái có mái tóc demi garçon ngồi nghe mẹ đọc thơ Thôi Hộ là con gái tôi, Anh Khuê đấy nhà thơ Vi Khuê ạ. Chẳng biết nhà thơ bây giờ lưu lạc nơi đâu. Nhưng dòng đời thì cứ hờ hững trôi về phía trước, mấy mươi năm chỉ như một thoáng mây bay, chẳng mấy chốc rồi lại thêm nghìn năm nữa ...

Nghĩ trời đất vô cùng
Một mình 
tuôn 
giọt 
lệ 
...

phải không Trần Tử Ngang ơi, Thôi Hộ ơi, Vi Khuê ơi!

Các bạn đọc bài viết độc đáo của anh Phùng Hồng Kổn ở dưới đây nhé. Và cám ơn anh đã gửi bài góp vui trên blog Anh Vũ. Xem ra blog này của tôi có vẻ cũng có sức thu hút đấy nhỉ ;-), quần hùng tụ hội ngày càng nhiều, vui quá!
------------
Đọc ĐĂNG U CHÂU ĐÀI CA

Phùng Hồng Kổn

Tiền bất kiến cổ nhân
Hậu bất kiến lai giả
Niệm thiên địa chi du du
Độc thương nhiên nhi thế hạ

Trần Tử Ngang

Dịch nghĩa:

BÀI CA LÚC LÊN ĐÀI U CHÂU

Trước không thấy người xưa,
Sau không thấy kẻ sắp đến.
Ngẫm trời đất thật không cùng,
Một mình bùi ngùi nhỏ nước mắt.

Thơ Đường “ý tại ngôn ngoại” xưa nay ai cũng biết! Tuy “Ý ở ngoài lời” nhưng nhiều bài thơ độc giả vẫn có thể có chung một cách hiểu, nếu có khác nhau chỉ ở mức độ sâu nặng của cảm xúc – bởi lẽ, ở các bài đó tác giả đã hé mở cho người đọc một trường liên tưởng, một trường suy ngẫm.
 
Đăng U Châu đài ca không thuộc dòng thơ trên. Lên đài, tưởng rằng phong cảnh sẽ mở ra trước mắt, tức cảnh sinh tình, hay phong cảnh gợi lại những kí ức, những hoài niệm! Nhưng không, người xưa, kẻ nay – chẳng thấy ai? Người trèo lên đó cũng chẳng muốn nhìn xem phong cảnh xung quanh có gì đẹp!
 
Ngày mà Trần Tử Ngang lên đài U Châu có lẽ thời tiết xấu lắm, trời âm u, mây đen vần vũ, nước nặng trĩu mà không roi xuống được! Vũ trụ mênh mông thăm thẳm, đầy bí ẩn, ngời lữ khách nhỏ nhoi, cô đơn, bùi ngùi rơi lệ.

Người xưa nói: “Thi trung hữu họa” (trong thơ có họa), đọc Đăng U Châu đài ca mời các bạn tìm và thưởng ngoạn bức “Giang phàm lâu các đồ” của Lý Tư Huấn (651-716). Lý Tư Huấn là một họa gia đời Đường, giỏi vẽ sơn thủy, bút lực xung mãn, lột tả được muôn vẻ suối chảy thông reo, khói mây mù tỏa… Trần Tử Ngang và Lý Tư Huấn có lẽ hợp nhau lắm!
 
“Nghệ thuật không có biên giới” ai đó đã nói thế. Thế kỉ XIX ở châu Âu ra đời một loạt các họa phái : “Ấn tượng”; Biểu tượng; Trừu tượng; Dã thú; Lập thể; Siêu thực v.v… Wassily Kandinsky (1866- 1944), họa sĩ Nga – một thủ lĩnh tầm cỡ, người khai sinh những trào lưu cách tân táo bạo nhất trong nghệ thuật. Ông từng vẽ hiện thực vào loại bậc thầy, sau đó lại trở thành chủ soái của hội họa trừu tượng. Bức tranh “Boat trip” là một tác phẩm xuất sắc của ông. Xem bức tranh này tôi có cảm xúc Thiên địa chi du du! Con người dù tài giỏi đến đâu, cũng chỉ là một hạt cát trong vũ trụ, phải vậy chăng?.

Người xưa còn nói “Thi trung hữu nhạc” (trong thơ có nhạc). Đọc Trần Tử Ngang , nhớ tới J.C.Bach – nhạc sĩ tiền cổ điển Đức, người khai sinh ra thể lọai Prelude (khúc dạo đầu). Đăng U Châu đài ca là một Prelude có giai điệu lạ, không mượt mà đằm thắm, không du dương êm ái, nhưng lại có sức gợi mở kì diệu: quá khứ, tương lai, con người, vũ trụ…cứ mông lung, bồng bềnh, khắc khoải…nó mở ra cho người ta trở về với “thế giới trong ta”, về với chính mình.
--------------
Bài viết của anh PHK hay quá phải không các bạn! Thật xúc tích và gợi mở, tôi chỉ có thể nói được như thế thôi. Mong các bạn đọc và trao đổi nhé. 

Nói thêm: Trong bài viết của anh PHK còn có một bức tranh, nhưng vì máy của tôi làm sao ấy nên không đưa lên được, đành chịu vậy. Khi nào nhờ được người có nghề xem lại thì tôi sẽ đưa lên anh PHK nhé!

Khuyến mãi: Đọc mãi về Đường thi và bài thơ của Thôi Hộ, tự dưng tôi cũng nổi hứng muốn dịch bài thơ trên của Thôi Hộ, mới chết chứ. Tôi đã dịch xong rồi, và nó được đăng ở dưới đây, hay dở tùy người đọc, mà dù dở dù hay thì cũng chỉ được khen chứ không được chê đâu nhé!!! ;-)))

Xuân xưa, năm ấy ngày này
Kề bên mặt ngọc hoa vay ánh hồng
Thoắt rồi trời lại cuối đông
Hoa cười đón gió mà không thấy người.

Phương Anh dịch