Lạc đường, lạc ...

"Lạc đường" là một bài thơ của Tú Xương, trong đó có hai câu đầu mà tôi rất thích - thích đến độ bị ám ảnh - như thế này:

Một mình đứng giữa quãng chơ vơ
Có gặp ai không để đợi chờ?

Tôi nhớ đến bài thơ này sau khi đọc bài thơ Lost và bản dịch của anh NĐH mà tôi vừa giới thiệu trong entry trước. Tôi chỉ mới biết đến bài thơ này qua bài viết của anh NĐH thôi, và khi đọc bản dịch của anh NĐH thì tôi đã rất ưng ý rồi, vì cảm thấy nó đã là một bản dịch rất hay, rất đạt, và rất đẹp, như lời dẫn của tôi cho bài viết của anh NĐH đã nêu rõ.

Nhưng rồi không hiểu sao tôi vẫn còn một chút băn khoăn và không cưỡng được ý muốn dịch lại bài này để thể hiện những cảm nhận riêng của tôi về bài thơ mà tôi cho là các bản dịch đã đưa ra vẫn chưa chạm đến. Vì tất cả bản dịch mà anh NĐH giới thiệu, kể cả bản mà anh ấy dịch, đều dịch từ "lost" - một từ "đinh", được lập đi lập lại nhiều lần trong bài thơ này, là chìa khóa để hiểu bài thơ - ra tiếng Việt thành ra là "mất".

Dịch như thế tất nhiên là không sai, nhưng tôi vẫn thấy có một ý khác của từ "lost" đã bị bỏ sót. Theo cảm nhận của tôi, từ "lost" còn một nghĩa rất quan trọng khác và có lẽ là nghĩa chính của bài thơ này, đó là nghĩa "lạc lõng", "lạc loài", không biết phải đi đâu, phải làm gì, phải nương tựa vào ai. Nó giống như tình cảnh của một người lạc đường, ngỡ ngàng đứng trước một nơi xa lạ, không ai biết mình và mình cũng chẳng biết ai, rất cô đơn và bơ vơ dù đứng giữa đám đông. Và "lạc" cả theo nghĩa tinh thần của từ này nữa, giống như khi bạn làm một việc gì đó mãi mà không xong, càng làm càng rối, mờ mịt không có lối ra, nên phải bỏ cuộc, giơ hai tay lên trời đầu hàng mà kêu lên rằng: I'm LOST!!!

"Lost", hay lạc loài, lạc lõng, lạc lối ... đó hẳn là cảm giác của một người - có lẽ là một cô gái trẻ - khi mất người yêu, phải không? Giống hệt tâm trạng của hai câu thơ mà tôi đã trích ở trên của Tú Xương, nhà thơ mà tôi vô cùng yêu mến.

Vâng, lost không chỉ là mất (những gì ở bên ngoài), mà còn là lạc (một cảm giác ngay trong chính mỗi người). Có phải đó là cảm giác của nhà thơ khi viết bài thơ Lost hay không?

Tôi không rõ. Nhưng ít nhất, nó là cảm nhận rất rõ của tôi khi đọc bài thơ ấy. Và cảm nhận đó thôi thúc tôi phải có một bản dịch khác, để bổ sung ý tứ cho các bản dịch đã rất hay của những người khác, trong đó có bản dịch của anh NĐH mà tôi đã khen là một bản dịch đẹp. Đây, bản dịch của tôi, xin trình làng với các bạn. Với một nguyên tắc bất di bất dịch trên blog này: bản dịch của chủ blog thì chỉ được khen, không được chê, hì hì ...

LẠC

Lạc lối
trong bóng đêm
Lạc đường  
khi trời sáng
Lạc lõng
khi mất anh
Lạc loài

người khuất dạng

Lạc lòng

không hy vọng

Lạc mất

chẳng lối về

chẳng còn chi

lạc lối ...

Phương Anh dịch T4/2013
------
PS: Bản dịch bài thơ đã hoàn tất đưa lên từ hôm qua rồi nhưng tôi vẫn còn tiếp tục suy nghĩ về nó, và đã thử thay đổi một vài từ và cách sắp xếp từ ngữ trong bài thơ để có phiên bản 2 này, xin đăng lên để lưu và trình làng với các bạn nhé.

Lạc lõng
Trong bóng đêm
Lạc loài
Ngoài ánh sáng
Lạc lối
Khi vắng anh
Lạc đường
Người khuất dạng
Lạc lòng
Trong tuyệt vọng
Lạc hướng
Chẳng lối về
Chẳng còn chi
Lạc mất ...

--------
Đăng lại bản gốc tiếng Anh ở đây để mọi người dễ theo dõi:

Lost

lost within
the darkness
lost beneath
the light
lost without
your love
lost
in plain sight
lost without
a hope
lost
no way
to cope
lost  

Pablo Neruda